महिला अभ्यास केंद्र

मुखपृष्ठ / Women Studies Center – Academics

दृष्टी, ध्येय आणि उद्दिष्टे

केंद्राबद्दल

८ मार्च २०१० पासून, नवी दिल्ली येथील विद्यापीठ ग्रँड कमिशन अंतर्गत, स्वामी रामानंद तीर्थ मराठवाडा विद्यापीठात महिला अभ्यास केंद्र सुरू करण्यात आले. लंडन येथील यूके सरकारचे लिंग समानतेवरील प्रख्यात सल्लागार डॉ. डेरेक हूपर यांनी या केंद्राचे उद्घाटन केले. महिला अभ्यास केंद्र अध्यापन, संशोधन आणि विस्तार अशा अनेक उपक्रमांद्वारे महिलांच्या विविध समस्या, लिंग असमानता आणि समाजातील भेदभाव यावर लक्ष केंद्रित करते. जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि ज्ञानाचे स्तरोन्नती करण्यासाठी केंद्राने समाजशास्त्र, मानवाधिकार, कायदा, अर्थशास्त्र, भाषा, वैद्यकीय विज्ञान, सामाजिक कार्य इत्यादी विविध विषयांच्या विद्यार्थ्यांसाठी महिला अभ्यासात पूर्णवेळ पदव्युत्तर पदविका अभ्यासक्रम (एक वर्ष कालावधीचा) आणि महिला अभ्यासात आंतरविद्याशाखीय प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम (साडेचार महिन्यांचा कालावधीचा) सुरू केला आहे. याशिवाय, केंद्र सर्वसाधारणपणे लिंग आणि विशेषतः मराठवाडा प्रदेशात उपेक्षित महिलांच्या विकासाच्या पैलूंवर संशोधनात सक्रियपणे सहभागी आहे, केंद्राने समाजातील विविध महिला प्रश्नांवर कार्यशाळा, अतिथी व्याख्यान इत्यादी विविध विस्तार उपक्रम आणि कार्यक्रम देखील सुरू केले आहेत.

डॉ. शालिनी उत्तमराव कदम
आय/सी संचालक

केंद्राबद्दल

८ मार्च २०१० पासून, नवी दिल्ली येथील विद्यापीठ ग्रँड कमिशन अंतर्गत, स्वामी रामानंद तीर्थ मराठवाडा विद्यापीठात महिला अभ्यास केंद्र सुरू करण्यात आले. लंडन येथील यूके सरकारचे लिंग समानतेवरील प्रख्यात सल्लागार डॉ. डेरेक हूपर यांनी या केंद्राचे उद्घाटन केले. महिला अभ्यास केंद्र अध्यापन, संशोधन आणि विस्तार अशा अनेक उपक्रमांद्वारे महिलांच्या विविध समस्या, लिंग असमानता आणि समाजातील भेदभाव यावर लक्ष केंद्रित करते. जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि ज्ञानाचे स्तरोन्नती करण्यासाठी केंद्राने समाजशास्त्र, मानवाधिकार, कायदा, अर्थशास्त्र, भाषा, वैद्यकीय विज्ञान, सामाजिक कार्य इत्यादी विविध विषयांच्या विद्यार्थ्यांसाठी महिला अभ्यासात पूर्णवेळ पदव्युत्तर पदविका अभ्यासक्रम (एक वर्ष कालावधीचा) आणि महिला अभ्यासात आंतरविद्याशाखीय प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम (साडेचार महिन्यांचा कालावधीचा) सुरू केला आहे. याशिवाय, केंद्र सर्वसाधारणपणे लिंग आणि विशेषतः मराठवाडा प्रदेशात उपेक्षित महिलांच्या विकासाच्या पैलूंवर संशोधनात सक्रियपणे सहभागी आहे, केंद्राने समाजातील विविध महिला प्रश्नांवर कार्यशाळा, अतिथी व्याख्यान इत्यादी विविध विस्तार उपक्रम आणि कार्यक्रम देखील सुरू केले आहेत.

डॉ. शालिनी उत्तमराव कदम
आय/सी संचालक

दृष्टी, ध्येय आणि उद्दिष्टे

दृष्टी:

महिला अभ्यास केंद्राचे उद्दिष्ट समाजाच्या विविध स्तरांवर, विशेषतः मराठवाडा प्रदेशात, लक्ष केंद्रित करून शिक्षण, संशोधन, विस्तार उपक्रम, प्रकाशन आणि दस्तऐवजीकरणाद्वारे लिंग समानतेला प्रोत्साहन देणे आणि अधिक लिंग न्याय्य समाज निर्माण करण्याचा प्रयत्न करणे आहे.

ध्येय:

केंद्राने आंतरविद्याशाखीय शैक्षणिक दृष्टिकोन स्वीकारला आहे ज्यामध्ये लिंग संकल्पना, समाजात लिंगाची निर्मिती, लिंग ओळख, लिंग प्रतिनिधित्व, लिंग आणि विकास समस्यांना संबोधित केले आहे. केंद्राचे उद्दिष्ट लिंग संवेदनशीलता, लिंग विकास आणि महिला सक्षमीकरणाशी संबंधित विविध कार्यक्रम आयोजित करणे आहे. लिंग संवेदनशीलता सामाजिक रचनेवर संतुलित दृष्टिकोनासाठी आवश्यक पाया तयार करते हे लक्षात घेऊन, केंद्र योग्य अध्यापन अभ्यासक्रम, अभ्यासक्रम विकास, संशोधन आणि विस्तार उपक्रम सुरू करण्याचा आणि अंमलात आणण्याचा मानस करते. शैक्षणिक कार्यक्रम सुरू करण्याव्यतिरिक्त ते सूक्ष्म-स्तरीय क्षेत्रीय अभ्यास आणि जागरूकता निर्माण कार्यक्रमांमध्ये देखील सहभागी असेल.
 

उद्दिष्टे:

विद्याशाखा

अ. नाही. विद्याशाखेचे नाव पदनाम पात्रता
1
सहाय्यक प्राध्यापक
एमए (इकॉ.)सेट, पीएच.डी.

शैक्षणिक

प्रमाणपत्र अभ्यासक्रमाचे माहितीपत्रक

महिला अभ्यासात आंतरविद्याशाखीय प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम

महिला अभ्यास हे ज्ञानाच्या आंतरविद्याशाखीय क्षेत्रांपैकी एक आहे ज्याचा उद्देश लिंग आणि लिंगावर आधारित असमानता, अत्याचार आणि भेदभाव समजून घेणे आणि त्यांचे विश्लेषण करणे आहे. शतकानुशतके महिलांच्या राजकीय आणि बौद्धिक संघर्षांपासून उद्भवलेल्या या शाखेने लिंग दृष्टिकोनातून सामाजिक, राजकीय, आर्थिक आणि सांस्कृतिक प्रक्रियांचा गंभीरपणे अभ्यास करण्यासाठी ज्ञानशास्त्रीय आणि शैक्षणिक साधने विकसित केली आहेत. गेल्या काही दशकांमध्ये विद्यापीठ अनुदान आयोगाने राष्ट्रीय/आंतरराष्ट्रीय क्षेत्रात ज्ञानाचे एक महत्त्वाचे क्षेत्र म्हणून महिला अभ्यासाचे महत्त्व वाढल्यामुळे त्याचे संस्थात्मकीकरण करण्यासाठी सक्रिय भूमिका बजावली आहे. स्थानिक, प्रादेशिक, राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर विकास संस्था आणि प्रशासन प्रणालींना त्यांच्या कार्यक्रम आणि धोरणांमध्ये लिंग दृष्टिकोन समाविष्ट करणे जवळजवळ बंधनकारक झाले आहे. पाश्चात्य देशांमध्ये कॉर्पोरेट क्षेत्रात लिंगविषयक चिंता काही प्रमाणात 'समंजसपणे' एकत्रित केल्या आहेत आणि गैर-पाश्चात्य कॉर्पोरेट जगातही काही प्रगती करत आहेत. विविध क्षेत्रांमध्ये लिंगाचा हा अनिवार्य समावेश लिंगविषयक समस्यांना जागरूकपणे मांडण्यात महिला चळवळीचे यश दर्शवितो. परंतु महिलांवरील वाढत्या हिंसाचार, प्रतिकूल लिंग गुणोत्तर, घसरणारे आरोग्य दर्जा, लैंगिकदृष्ट्या दुर्बल आणि असुरक्षित सार्वजनिक जागा, असंवेदनशील माध्यमे, शिक्षण, अन्न, आरोग्य आणि राजकीय सहभागात महिलांना समान प्रवेश नसणे यातून एकाच वेळी लिंग समानतेचे क्षीणन दिसून येते. समुदायाच्या सन्मानाचे चिन्ह म्हणून महिला नेहमीच जात, सांप्रदायिक आणि वांशिक संघर्षात ओढल्या जातात. या सर्व प्रबंधांमध्ये मोठ्या संख्येने बुद्धिजीवी, कार्यकर्ते, तज्ञ आणि सल्लागारांची आवश्यकता आहे जे वाढत्या क्षेत्रात करिअर करू शकतात तसेच स्त्रीवादी दृष्टिकोनातून लोकशाहीकरणाच्या प्रक्रियेत योगदान देऊन बदल घडवून आणू शकतात. हे लक्षात घेऊन, SRTM विद्यापीठाच्या सामाजिक विज्ञान शाळेच्या WSC ने महिला अभ्यासात साडेचार महिन्यांचा आंतरविद्याशाखीय प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम उपलब्ध करून दिला आहे.

पात्रता:

सामाजिक विज्ञान, मानव्यविद्या, कायदा आणि नैसर्गिक विज्ञान यासह कोणत्याही शाखेतील पदवीधर आणि कोणत्याही तांत्रिक क्षेत्रात पदवीधर पदवी धारण करणारे.

 

अभ्यासक्रम शुल्क:

अभ्यासक्रम शुल्क म्हणून पाचशे रुपये (५०० रुपये) आकारले जातात.

अर्ज

विद्यापीठाच्या वेबसाइट www.srtmun.ac.in वर ऑनलाइन अर्ज उपलब्ध आहे. फॉर्मची एक प्रत सामाजिक विज्ञान शाळेतील WSC कार्यालयात जमा करावी. प्रवेशाची तारीख वेबसाइटवर प्रकाशित केली जाईल.

करिअरच्या संधी:

सहभागी स्वयंसेवी संस्था आणि विकास संस्थांमध्ये नोकरी शोधू शकतात. अनेक संशोधन संस्था फेलोशिप आणि नोकऱ्यांसाठी लिंग आणि महिला अभ्यासात विशेषज्ञता असलेल्या विद्यार्थ्यांना प्राधान्य देतात आणि या विषयातील प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम इच्छुक विद्यार्थ्यांना संशोधक आणि व्यावसायिक म्हणून अशा संस्थांमध्ये प्रवेश घेण्यास मदत करू शकतो. हा अभ्यासक्रम सक्रियता/माध्यम आणि पत्रकारिता/मुक्त लेखन इत्यादी क्षेत्रात करिअर करू इच्छिणाऱ्यांसाठी देखील फायदेशीर ठरेल. कायदा पदवीधर आणि सामाजिक कार्यकर्त्यांसाठी हे निश्चितच एक अतिरिक्त पात्रता असेल जे त्यांच्या व्यवहारात महिला-समर्थक दृष्टिकोन समाविष्ट करू शकतात. काही विद्यार्थी महिला अभ्यासात अभ्यासक्रम आणि प्रशिक्षण घेतल्यानंतर सल्लागार म्हणून कॉर्पोरेट क्षेत्रात करिअर देखील करू शकतात. ज्यांना लिंग आणि महिला समस्यांमध्ये शैक्षणिक आणि उच्च संशोधनात रस आहे त्यांना विशेषतः फायदा होऊ शकतो कारण त्यांना स्त्रीवादी सिद्धांत आणि स्त्रीवादी संशोधनाच्या मूलभूत आणि महत्त्वपूर्ण मुद्द्यांमध्ये सुरुवात केली जाईल. अध्यापनाची पद्धत आणि भाषा, अध्यापन आणि शिक्षण लोकशाही, पदानुक्रम नसलेल्या आणि सहभागी पद्धतीने पुढे जाईल. प्रभावी संवादासाठी हा अभ्यासक्रम दृकश्राव्य माध्यमांचा योग्य वापर देखील करेल. लिंग आणि महिला समस्यांबद्दल सहभागींमध्ये रस निर्माण करण्यासाठी चित्रपट आणि स्लाइड शो आयोजित केले जातील. मराठी/इंग्रजी आणि हिंदी ही शिक्षणाची भाषा असेल. विद्यार्थ्यांना अभ्यास साहित्य दिले जाईल आणि सामाजिक विज्ञान शाळेत उपलब्ध असलेल्या इंटरनेट सुविधेची सुविधा उपलब्ध असेल.

 

वर्ग:

आठवड्यातून दोन दिवस दुपारी ३.३० ते ५.३० या वेळेत

संपर्क:

डॉ. शालिनी उत्तमराव कदम,
संचालक,
महिला अभ्यास केंद्र,
सामाजिक शास्त्रे शाळा,
एसआरटीएम विद्यापीठ नांदेड-४३१६०६.
सेल: ८६९८९६३२२३
ईमेल.आयडी: [email protected] वर ईमेल करा

अभ्यासक्रम

संशोधन

संशोधन आणि दस्तऐवजीकरण:

१. केंद्राने स्थापनेपासूनच महिलांच्या अत्याचार आणि प्रतिकारांच्या स्थानिक कथा मराठी भाषेत आणण्यासाठी एक विना-निधी आणि स्वयं-समर्थित संशोधन उपक्रम सुरू केला. या प्रकल्पाचे नाव 'मॅपिंग रेझिस्टन्स' होते. या मालिकेतील पहिले कथा शेतकऱ्यांच्या आत्महत्येमुळे विधवा झालेल्या महिलांच्या कथा आणि प्रतिकूल सामाजिक व्यवस्थेत टिकून राहण्यासाठी या महिलांनी अवलंबलेल्या धोरणांचे होते. इतर दोन कथा केंद्राने संकलित आणि प्रकाशित केल्या आहेत- १) एचआयव्ही/एड्सशी संबंधित कलंकित स्थानिक महिलांच्या कथा. २) शहरातील हिंसाचाराच्या आत्मचरित्रात्मक कथा X (टोपणनाव). हा प्रकल्प महिला अभ्यासातील आंतरविद्याशाखीय प्रमाणपत्र अभ्यासक्रमातील सहभागींच्या सहकार्याने आहे.

२. केंद्राने यापूर्वी 'वड्डर महिलांच्या व्यावहारिक लिंग गरजा' आणि 'महात्मा गांधी राष्ट्रीय ग्रामीण रोजगार हमी कार्यक्रमात महिलांचे अनुभव' या विषयावर दोन प्रकल्प सुरू केले होते. प्रकल्पांचे अहवाल केंद्राने २०१२ मध्ये पूर्ण केले आहेत.

३. केंद्रातर्फे चालवल्या जाणाऱ्या सर्टिफिकेट कोर्ससाठी बहुतेक विद्यार्थ्यांनी मराठीत वाचन आणि लेखन केले असल्याने, केंद्राने २०१२ मध्ये स्त्रीवादी संशोधन पद्धती या विषयावर मराठीत एक प्रासंगिक शोधनिबंध प्रकाशित केला. प्रोफेमिनिस्ट पुरुषांवरील आणखी एक प्रासंगिक शोधनिबंध प्रक्रियेत आहे.

४. महिला अभ्यासाच्या विशिष्ट क्षेत्रात काम करणाऱ्या सामाजिक विज्ञान आणि मानविकी विषयांच्या संशोधन विद्यार्थ्यांना मदत करण्यासाठी केंद्राने काही ग्रंथसूची प्रकल्प सुरू केले आहेत. या मालिकेतील पहिले 'दलित महिला आणि दलित स्त्रीवाद' या विषयावरील तपशीलवार ग्रंथसूची आहे. हे पूर्ण झाले आहे आणि प्रकाशित झाले आहे. हे सामाजिक विज्ञान, मानविकी आणि महिला अभ्यासाच्या विशिष्ट क्षेत्रात काम करणाऱ्या इतर विषयांच्या संशोधन विद्यार्थ्यांना मदत करेल.

५. केंद्राने 'लैंगिक अत्याचारापासून स्थायिक कुटुंबांपर्यंत: बदलत्या काळात कोल्हाटी महिलांचे जीवन समजून घेणे' या विषयावर संशोधन प्रकल्प सुरू केला आहे.

6. 'कन्याधन आणि कोलाम स्त्रीयन: एक स्त्रीवादी आणि समाजशास्त्रीय-विवेचन' या शीर्षकाचा एक शोधनिबंध इंडियन सोशिऑलॉजिकल सोसायटी, दिल्लीच्या समाजशास्त्रीय बुलेटिन (हिंदी आवृत्ती) मध्ये प्रकाशित झाला आहे.

७. केंद्राने 'घरगुती हिंसाचाराचा मुकाबला: नांदेड जिल्ह्यातील संरक्षण अधिकाऱ्यांच्या हस्तक्षेपाचा अभ्यास' या विषयावर संशोधन प्रकल्प सुरू केला आहे.

८. 'कृषी क्षेत्रातील महिला कामगारांच्या सामाजिक आणि आर्थिक स्थितीचा अभ्यास: मराठवाडा प्रदेशातील मागास जिल्ह्यांचा विशेष संदर्भ' या विषयावरील संशोधन प्रकल्प केंद्र प्रमुखांनी महाराष्ट्र राज्य महिला आयोग, मुंबई यांना सादर केला.

 

कार्यक्रम

राष्ट्रीय कार्यशाळा

१) लिंग आणि हिंसाचार (१ फेब्रुवारी २०११):

१ फेब्रुवारी २०११ रोजी केंद्राने मराठवाडा प्रदेशाच्या विशेष संदर्भात 'लिंग आणि हिंसाचार' या विषयावर एक दिवसीय राष्ट्रीय कार्यशाळेचे आयोजन केले होते. या कार्यशाळेत लिंग आणि हिंसाचाराची संकल्पना आणि कुटुंब, अर्थव्यवस्था, संस्कृती, राजकारण, वर्ग आणि धर्माच्या बदलत्या परिस्थितीत विषमता, वंचितता, शोषण, वैयक्तिक हक्कांचे उल्लंघन इत्यादी स्वरूपात त्याचा परिणाम यावर चर्चा करण्यात आली. संग्राम नावाच्या स्वयंसेवी संस्थेच्या मीना शेसू आणि निर्मला निकेतनच्या एल्विस थॉमस यांनी या विषयावर भाषण दिले.

२) स्त्रीवादी संशोधन पद्धत (२९-३० ऑगस्ट २०१३):

२९ ते ३० ऑगस्ट २०१३ दरम्यान 'स्त्रीवादी संशोधन पद्धती' या विषयावर दोन दिवसीय राष्ट्रीय कार्यशाळेचे आयोजन केंद्राने केले होते. या कार्यशाळेचे उद्घाटन हैदराबाद येथील अन्वेशी रिसर्च सेंटर फॉर वुमन, येथील डॉ. ए. सुनीता यांनी केले. ए. सुनीता यांनी लिंग, कायदा आणि घरगुती हिंसाचाराच्या क्षेत्रात भरीव योगदान दिले आहे. त्यांच्या उद्घाटन भाषणात त्यांनी भारतातील स्त्रीवादी संशोधन हे स्त्रीवादी चळवळींमधील विविध पैलूंशी कसे जोडले गेले आहे यावर सविस्तरपणे सांगितले. सुधारणावादी, राष्ट्रवादी, डावे आणि सध्याच्या काळात दलित, समलैंगिक आणि अपंगत्व या यादीत समाविष्ट झालेल्या स्त्रीवादाचा समावेश आहे. उद्घाटन समारंभाचे अध्यक्षपद भूषवणारे विद्यापीठाचे कुलगुरू प्राध्यापक दिलीप उके यांनी लिंग आणि कायदा या विषयावर आपले व्याख्यान दिले. समारोप सत्राच्या प्रमुख पाहुण्या हैदराबाद विद्यापीठाच्या प्राध्यापक सुनीता राणी होत्या. त्यांनी दलित महिला आणि त्यांच्या भौतिक परिस्थिती आणि दलित महिलांच्या कवितेत त्यांचे अनुभव कसे चित्रित केले जातात यावर व्याख्यान देऊन कार्यशाळेचा समारोप केला. सामाजिक वास्तवांचा शोध घेण्यासाठी ही कविता एक उपयुक्त स्रोत ठरू शकते. इतर वक्ते डॉ. संजय कांबळे (क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले स्त्री अभ्यास केंद्र, पुणे विद्यापीठ), डॉ. पुष्पेश कुमार, समाजशास्त्र विभाग, हैदराबाद विद्यापीठ; इंग्रजी विभाग, एसआरटीएम विद्यापीठ, नांदेडचे डॉ. दिलीप चौहान, स्थानिक दलित स्त्रीवादी कार्यकर्त्या आणि येलगार या मराठी जर्नलच्या संपादक सुप्रिया गायकवाड आणि द युनिक अकादमी, पुणे येथील श्री. केदार देशमुख होते. सहभागींमध्ये सुमारे एकशे वीस सामाजिक विज्ञान आणि मानव्यशास्त्राचे पदव्युत्तर विद्यार्थी आणि स्थानिक महाविद्यालये आणि विद्यापीठातील प्राध्यापक सदस्य होते.

३) 'लैंगिक छळाविरुद्ध संरक्षण, २०१३ आणि लिंग समानता' (१९ मार्च २०१४):

केंद्राने विद्यापीठातील महिला कर्मचाऱ्यांसाठी 'लैंगिक छळाविरुद्ध संरक्षण, २०१३ आणि लिंग समानता' या विषयावर जागरूकता निर्माण करण्यासाठी एक दिवसीय कार्यशाळेचे आयोजन केले होते. पुण्यातील लता बिशे यांनी विशाखा न्यायदंड, २०१३ आणि लिंग समानता याबद्दल भाष्य केले. माधव डोम्पले आणि ज्योती सपकाळ यांनीही या कायद्याचे तपशीलवार स्पष्टीकरण दिले. दुसऱ्या वक्त्याने २०१३ च्या लैंगिक छळाविरुद्ध कायद्यातील सुधारणांबद्दल स्पष्टीकरण दिले. ही कार्यशाळा यशदा, पुणे यांच्या सहकार्याने आयोजित करण्यात आली होती.

४) समकालीन भारतातील ट्रान्सजेंडर ओळख आणि ट्रान्सजेंडरचे जीवन (४ मार्च २०१५):

महिला अभ्यास केंद्राने ४ मार्च २०१५ रोजी समकालीन भारतातील ट्रान्सजेंडर ओळख आणि ट्रान्सजेंडर जीवन या विषयावर एक दिवसीय राष्ट्रीय कार्यशाळा आयोजित केली. या कार्यशाळेत लिंग आणि लैंगिक ओळखीवर आधारित सामाजिक बहिष्काराबद्दल जागरूकता निर्माण झाली. भारतातील एलजीबीटी चळवळ आणि २०१४ च्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या ऐतिहासिक निकालावर, ज्याला नालसा निकाल म्हणून ओळखले जाते, यावरही कार्यशाळेत चर्चा झाली. कार्यशाळेत सुमारे शंभर सहभागींनी भाग घेतला. कार्यशाळेचे उद्घाटन हैदराबाद विद्यापीठाचे सहयोगी प्राध्यापक डॉ. पुष्पेश कुमार यांनी केले. एसबीपी पुणे विद्यापीठाचे श्री. सुरेश खोले आणि हैदराबाद येथील अन्वेशी रिसर्च सेंटर फॉर वुमनचे श्री. नवदीप यांनी ट्रान्स-व्यक्तींच्या वर्ग, लिंग आणि लैंगिक ओळखींमुळे ट्रान्स-समुदायांना होणाऱ्या प्रचंड हिंसाचार आणि सीमांतीकरणावर चर्चा केली.

५) महिला आणि दुर्लक्षित लिंगांविरुद्ध वाढती हिंसाचार (१७ ऑक्टोबर २०१६):

१७ ऑक्टोबर २०१६ रोजी केंद्राने महिला आणि उपेक्षित लिंगांवरील वाढत्या हिंसाचारावर एक दिवसीय राष्ट्रीय कार्यशाळेचे आयोजन केले होते. या कार्यशाळेचे उद्घाटन हैदराबाद येथील महिला अभ्यास केंद्राच्या संचालक डॉ. दीपा श्रीनिवास यांनी केले. नांदेड येथील एसआरटीएम विद्यापीठाच्या कुलगुरू प्रा. पंडित विद्यासागर यांनी उद्घाटन समारंभाचे अध्यक्षस्थान भूषवले. कार्यशाळेच्या प्रमुख पाहुण्या डॉ. दीपा श्रीनिवास यांनी "लिंग आणि हिंसाचाराचे प्रतिनिधित्व: सिनेमाद्वारे सहभाग" यावर प्रकाश टाकला. हैदराबाद येथील एचसीयूच्या सुश्री फिरदौस सोनी यांनी 'सैराट' या विषयावर जाति आणि लिंग हिंसाचाराचे प्रतिबिंब पाडणारी भूमिका स्पष्ट केली. या व्याख्यानानंतर सहभागींसाठी "लक्ष्मण रेखा" हा माहितीपट दाखवण्यात आला. हा चित्रपट महिलांच्या मुद्द्यावर आधारित होता. दुसऱ्या सत्रात डॉ. संजय कांबळे यांनी ऑनर किलिंगवर लक्ष केंद्रित करून लिंग हिंसाचाराच्या सातत्यतेवर प्रकाश टाकला. पुष्पेश कुमार यांनी आपल्या भाषणात भारतातील ट्रान्सजेंडरवरील हिंसाचाराची रूपरेषा मांडली आणि गेल्या दोन वर्षांत हैदराबाद शहरातील समलैंगिक चळवळीने ट्रान्सजेंडर समुदायांचा आवाज कसा दबवून लोकशाहीकरण केले आहे यावर लक्ष केंद्रित केले. लतादीदींनी आपल्या भाषणात दलित आणि भाऊजन महिलांना होणाऱ्या विशिष्ट हिंसाचारावर भाष्य केले. सहभागींमध्ये सामाजिक विज्ञान आणि मानव्यशास्त्राचे पदव्युत्तर विद्यार्थी आणि स्थानिक महाविद्यालये आणि विद्यापीठातील प्राध्यापक सदस्यांसह सुमारे एकशे वीस जणांचा समावेश होता.

६) 'कामाच्या ठिकाणी महिलांचा लैंगिक छळ (प्रतिबंध, एक प्रतिबंध आणि निवारण) कायदा-२०१३-अंतर्गत तक्रार समिती' (३१ जानेवारी २०१७):

महाराष्ट्र राज्य महिला आयोग, मुंबई यांनी ३१ जानेवारी २०१७ रोजी एसआरटीएम विद्यापीठाच्या महिला अभ्यास केंद्राच्या सहकार्याने अंतर्गत तक्रार समितीवर एक दिवसीय कार्यशाळा आयोजित केली होती. एसआरटीएम विद्यापीठाशी संलग्न असलेल्या महाविद्यालयांनी त्यांचे प्राचार्य आणि अंतर्गत तक्रार समितीचे दोन सदस्य या कार्यशाळेत सहभागी होण्यासाठी पाठवले होते. कार्यशाळेत सुमारे ३७० सहभागी उपस्थित होते. विद्यापीठाचे माननीय कुलगुरू पंडित विद्यासागर यांनी कार्यशाळेचे उद्घाटन केले. कार्यक्रमाच्या प्रमुख पाहुण्या महाराष्ट्र राज्य महिला आयोग, मुंबईच्या सदस्य सचिव डॉ. मंजुषा मोळवणे होत्या. विद्यापीठाच्या बीसीयूडीच्या संचालक डॉ. दीपक पानसकर आणि जिल्हा तक्रार समितीच्या अध्यक्षा डॉ. कौर मॅडम, एमएससीडब्ल्यूच्या वरिष्ठ कन्सलर श्रीमती शकिना शरीफ आणि सुनीता डिचोलकर, जिल्हा संरक्षण अधिकारी गणेश जोंधळे कार्यशाळेत उपस्थित होते. कार्यक्रमाची सुरुवात डॉ. मंजुषा मोलवणे यांच्या प्रास्ताविकाने झाली. त्यांनी सहभागींना लैंगिक छळ कायदा-२०१३ आणि पुश बद्दल जागरूकता निर्माण करण्यावर व्याख्यान दिले. कॉम्प्लीकारोचे संचालक डॉ. विशाल केडिया कार्यशाळेसाठी रिसोर्स पर्सन म्हणून आले. कॉम्प्लीकारो ही भारतातील पहिली एंड-टू-एंड अनुपालन सेवा प्रदाता आहे जी कंपन्यांना किंवा संस्थांना त्यांच्या कायदेशीर जबाबदाऱ्यांचे पालन करण्यास मदत करते. कॉम्प्लीकारो संस्थांना कामाच्या ठिकाणी महिलांचा लैंगिक छळ (प्रतिबंध, प्रतिबंध आणि निवारण) कायदा, २०१३ चे पालन करण्यासाठी विविध सेवा प्रदान करते, ज्यामुळे नियोक्ता आणि त्यांच्या अंतर्गत तक्रार समिती (ICC) यांना किफायतशीर अत्याधुनिक आयटी प्लॅटफॉर्म तसेच वर्षभर सल्लागार सहाय्य प्रदान करून कायद्याअंतर्गत त्यांच्या सर्व जबाबदाऱ्या पूर्ण करण्यास सक्षम करते. त्यांनी व्याख्यान आणि पॉवर पॉइंट प्रेझेंटेशनद्वारे सहभागींना प्रशिक्षण दिले. कार्यशाळेत सुमारे ३७० सहभागी उपस्थित होते.

७) लिंग आणि मराठी भाषा (१५ जानेवारी २०१८):

१५ जानेवारी २०१६ रोजी महिला अभ्यास केंद्र, सामाजिक विज्ञान विद्यालय आणि भाषा साहित्य आणि सांस्कृतिक अभ्यास विद्यालय यांनी संयुक्तपणे लिंग आणि मराठी भाषा या विषयावर एक दिवसीय कार्यशाळा आयोजित केली. कार्यशाळेच्या मुख्य वक्त्या, डॉ. नीना गोगटे, भाषा साहित्य आणि सांस्कृतिक अभ्यास विद्यालय, एसआरटीएमयू, नांदेड, डॉ. निर्मला जाधव, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठ, औरंगाबाद, या विद्यापीठाच्या माध्यम अभ्यास विद्यालयाचे डॉ. राजेंद्र गोनारकर आणि प्रसिद्ध कवी प्रकाश घोडके यांनी या विषयावर भाष्य केले. कार्यशाळेत सुमारे ८० सहभागी उपस्थित होते.

८) महिला आणि इतर लिंगांवरील हिंसाचार: खाजगी आणि सार्वजनिक ठिकाणी (२२ मार्च २०१८):

महिला अभ्यास केंद्र आणि सामाजिक विज्ञान विद्यालय यांनी संयुक्तपणे २२/०३/२०१८ रोजी महिला आणि इतर लिंगांविरुद्ध हिंसाचार: खाजगी आणि सार्वजनिक ठिकाणी या विषयावर एक दिवसीय राष्ट्रीय कार्यशाळेचे आयोजन केले होते. कार्यशाळेचे उद्घाटन हैदराबाद विद्यापीठाच्या समाजशास्त्र विभागाचे सहयोगी प्राध्यापक डॉ. डॉ. पुष्पेश कुमार यांनी केले. उद्घाटन समारंभाचे अध्यक्षपद प्रा. पंडित विद्यासागर यांनी एसआरटीएम विद्यापीठ, नांदेड येथील कुलगुरू डॉ. पुष्पेश कुमार यांनी केले. कार्यशाळेचे प्रमुख पाहुणे डॉ. पुष्पेश कुमार यांनी खाजगी आणि सार्वजनिक ठिकाणी हिंसाचाराची व्याख्या आणि लिंग आधारित हिंसाचाराच्या बळींवर प्रकाश टाकला. उर्वीजा प्रियदर्शिनी विद्यापीठ, हैदराबाद यांनी कलंक, बहिष्कार आणि हिंसाचार आणि उत्तर भारतातील लिंग आधारित हिंसाचाराच्या भेद्यतेचा केस स्टडी यावर प्रकाश टाकला. GSCASH, हैदराबाद विद्यापीठाच्या माजी सदस्य फिरदौस सोनी यांनी लिंग छळ समजून घेणे आणि लिंग संवेदनशीलता वाढवणे याबद्दल चर्चा केली. अँन मॅथ्यू विद्यापीठ, हैदराबाद यांनी शारीरिक पलीकडे हिंसाचाराचा अर्थ लावणे आणि पुरुषांच्या नजरेतील हिंसाचार: एक साहित्यिक केस स्टडी यावर प्रकाश टाकला. सहभागींची संख्या सुमारे एकशे वीस होती ज्यात सामाजिक विज्ञान आणि मानविकी विषयांचे पदव्युत्तर विद्यार्थी आणि स्थानिक महाविद्यालये आणि विद्यापीठातील प्राध्यापकांचा समावेश होता.

अतिथी व्याख्याने

१) महिलांच्या विकास आणि संरक्षणात राज्य महिला आयोगाची भूमिका:

महाराष्ट्र राज्य महिला आयोगाचे वरिष्ठ अधिकारी श्री. अर्जुन दांगट यांनी महिलांच्या विकास आणि संरक्षणात राज्य महिला आयोगाची भूमिका या विषयावर व्याख्यान दिले. त्यांनी आयोगाच्या तरतुदी जसे की समुपदेशन आणि मोफत कायदेशीर मदत कक्ष, सामाजिक विषयांवर एकात्मता आणि मूल्यांकन समिती, कायदेशीर साक्षरता शिबिरे, स्वयंसेवी संस्थांशी नेटवर्किंग, हिंसाचार, महिलांवरील अत्याचार इत्यादी समस्यांना संबोधित करणे यासारख्या उपक्रमांची सविस्तर मांडणी केली.

२) घरगुती हिंसाचार आणि कौटुंबिक समुपदेशन:

महाराष्ट्र राज्य महिला आयोगाचे समन्वयक आणि कुटुंब सल्लागार आणि स्वयंसेवी संस्थांचे कार्यवाह श्री. माधव डोम्पले यांनी घरगुती हिंसाचार आणि कुटुंब समुपदेशन या विषयावर व्याख्यान दिले. त्यांच्या मते, ग्रामीण समाजात खोलवर रुजलेली पितृसत्ताक वर्चस्व, हुंडा, दारूचा परिणाम आणि लोकशाही कौटुंबिक मूल्यांचा अभाव ही घरगुती हिंसाचाराची मुख्य कारणे आहेत.

३) 'महिला आणि अंधश्रद्धा' (८ मार्च २०१४):

८ मार्च २०१४ रोजी आंतरराष्ट्रीय महिला दिनानिमित्त 'महिला आणि अंधश्रद्धा' या विषयावर विशेष व्याख्यान देण्यासाठी केंद्राने धनराज हल्लारे यांना आमंत्रित केले. त्यांनी जीवनाच्या प्रत्येक क्षेत्रात महिलांच्या दडपशाहीबद्दल बोलले; त्यामुळे महिला अंधश्रद्धांना बळी पडल्या आहेत. महिलांना अनेक अडचणी, अडथळे, पराभव, निराशा, हिंसाचार, पुरुषांवरील आर्थिक अवलंबित्व यांचा सामना करावा लागतो. या अडचणी महिलांना अंधश्रद्धेकडे वळवतात. त्यांनी सहभागींशी संवाद साधला. जागरूकता निर्माण करण्यासाठी केंद्राने विद्यापीठातील महिला कर्मचाऱ्यांसाठी 'लैंगिक छळाविरुद्ध संरक्षण, २०१३ आणि लिंग समानता' या विषयावर एकदिवसीय कार्यशाळेचे आयोजन केले होते. पुण्यातील लता बिशे यांनी विशाखा न्यायनिवाडा आणि त्यानंतरच्या २०१३ च्या सुधारणांबद्दल भाष्य केले. माधव डोम्पले आणि ज्योती सपकाळ यांनीही या कायद्याचे सविस्तर स्पष्टीकरण दिले. दुसऱ्या वक्त्याने सहभागींना लैंगिक छळ कायद्यातील सुधारणा, २०१३ स्पष्ट केल्या. ही कार्यशाळा यशदा, पुणे यांच्या सहकार्याने आयोजित करण्यात आली होती.

४) कामाच्या ठिकाणी लैंगिक छळाविरुद्ध कायदा, २०१३ (६ जानेवारी २०१५):

सावित्रीबाई फुले महिला अभ्यास केंद्राने २०१३ मध्ये कामाच्या ठिकाणी होणाऱ्या लैंगिक छळाविरुद्धच्या कायद्यांवर अतिथी व्याख्यान आयोजित केले होते. यावेळी कोल्हापूरच्या कार्यकर्त्या राजश्री सकळे आणि 'शरीरबोध' या संघटनेच्या संस्थापक यांनी व्याख्यान दिले. त्यांच्या व्याख्यानात त्यांनी कामाच्या ठिकाणी होणाऱ्या महिलांच्या विविध प्रकारच्या छळाबद्दल सांगितले.

५) 'महिला मुक्तीबद्दल महात्मा फुले आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांचे विचार' या विषयावर व्याख्यान (१ आणि २ जानेवारी २०१६):

१ आणि २ जानेवारी २०१६ रोजी विद्यापीठाच्या डॉ. आंबेडकरांच्या अध्यक्ष आणि अभ्यास केंद्राच्या सहकार्याने केंद्राने महात्मा फुले आणि महिला मुक्ती आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि महिला मुक्ती या विषयावर दोन दिवसांची व्याख्यानमाला आयोजित केली. या कार्यक्रमाचे अतिथी वक्ते टाटा सामाजिक विज्ञान संस्थेच्या महिला अभ्यास केंद्राच्या सहाय्यक प्राध्यापक डॉ. संगीता ठोसर आणि हैदराबाद विद्यापीठाच्या समाजशास्त्र विभागाचे डॉ. पुष्पेश कुमार होते. डॉ. ठोसर यांनी त्यांच्या व्याख्यानात पितृसत्ता आणि लिंग या संदर्भात ज्योतिबा फुले आणि डॉ. आंबेडकरांचे विचार मांडले.

६) महिला आणि आरोग्य (१२ जानेवारी २०१६):

क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांच्या जयंतीनिमित्त केंद्राने १२ जानेवारी २०१६ रोजी महिला आणि आरोग्य या विषयावर एक अतिथी व्याख्यान आयोजित केले होते. महिला आणि आरोग्य या विषयावर व्याख्यान देण्यासाठी प्रस्थापित स्त्रीरोगतज्ज्ञ आणि प्रॅक्टिशनर डॉ. किशोर अतनुरकर यांना आमंत्रित केले होते. त्यांनी किशोरवयीन मुलींचे आरोग्य, महिलांमध्ये रक्तक्षय, मासिक पाळी आणि महिलांचे आरोग्य, स्त्रीरोगविषयक समस्या आणि पुरुष आणि त्यांचे लैंगिक आरोग्य आणि चिंता यासारख्या आरोग्याशी संबंधित विविध मुद्द्यांवर भाष्य केले. त्यांनी काम करणाऱ्या महिलांना भेडसावणाऱ्या समस्यांवर देखील भाष्य केले ज्या दुप्पट ओझे आहेत. या महिला त्यांच्या आरोग्याकडे दुर्लक्ष करतात कारण त्यांच्याकडे वेळ नसतो कारण त्या घरगुती कामात किंवा कामाच्या ओझ्यात व्यस्त असतात. त्यांनी पुरुष प्रेक्षकांना महिलांना त्यांच्या घरकामात पाठिंबा देण्याचा सल्ला दिला. वक्त्यांना श्रोत्यांकडून मोठ्या संख्येने प्रश्न विचारण्यात आले ज्यामुळे वरील मुद्द्यांवर दीर्घ चर्चा झाली.

७) महिला आणि विकास (२७ ऑगस्ट २०१६):

२७ ऑगस्ट २०१६ रोजी केंद्राने महिला आणि विकास या विषयावर अतिथी व्याख्यान आयोजित केले. हैदराबादच्या सेंट्रल युनिव्हर्सिटी ऑफ सोशियोलॉजी विभागाचे सहयोगी प्राध्यापक डॉ. पुष्पेश कुमार यांना अतिथी वक्ते म्हणून आमंत्रित केले होते. त्यांनी महिला अभ्यासातील आंतरविद्याशाखीय प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम आणि महिला अभ्यासातील पदव्युत्तर पदविका या दोन्ही अभ्यासक्रमांच्या विद्यार्थ्यांना व्याख्यान दिले. त्यांनी लिंग आणि विकासाशी संबंधित विविध वादविवादांवर भाष्य केले जसे की विकासातील महिला (WID), महिला आणि विकास (WAD), लिंग आणि विकास (WAD). कार्यक्षम आणि प्रभावी विकास साध्य करायचा असेल तर महिलांना विकास प्रक्रियेत सक्रिय घटक म्हणून एकत्रित करणे आवश्यक आहे यावर त्यांनी प्रकाश टाकला. वक्त्यांना प्रेक्षकांकडून मोठ्या संख्येने प्रश्न विचारले गेले.

८) 'माध्यमे आणि संस्कृतीत महिलांचे प्रतिनिधित्व' (६ ऑक्टोबर २०१६):

या विद्यापीठाच्या महिला अभ्यास केंद्राने ६ ऑक्टोबर २०१६ रोजी 'माध्यमे आणि संस्कृतीमध्ये महिलांचे प्रतिनिधित्व' या विषयावर विद्यार्थिनीशी संवाद साधण्यासाठी SRTM विद्यापीठाच्या स्कूल ऑफ मीडिया स्टडीजचे डॉ. राजेंद्र गोनारकर यांना आमंत्रित केले. त्यांनी असे मत मांडले की सामाजिक बदलासाठी माध्यमांची शक्तिशाली भूमिका दुर्लक्षित करता येणार नाही. माध्यमे समाजापासून अलिप्त नाहीत. त्यांच्या शक्तिशाली प्रभावामुळे; ते केवळ पूर्व-अस्तित्वात असलेल्या रूढींना बळकटी देत नाही तर नवीन रूढींनाही कायम ठेवते. महिलांच्या जीवनातील परिस्थिती बदलण्यासाठी पावले उचलली जात असताना, माध्यमांमध्ये विशेषतः सोप ऑपेरा आणि जाहिरातींमध्ये महिलांचे चित्रण हे मागे टाकते. म्हणून, माध्यमे या विरोधाभासासह अस्तित्वात आहेत. महिला चळवळीच्या रेषीय प्रगती असूनही ही प्रवृत्ती कायम आहे. माध्यमे ही लोकप्रिय धारणा बळकट करतात की महिलांचे अंतिम स्थान घर आहे आणि महिलांची सर्वात महत्वाची आणि मौल्यवान संपत्ती शारीरिक सौंदर्य आहे.

विशेष व्याख्यान

९) अर्थशास्त्रातील स्त्रीवादी कल्पना (१ फेब्रुवारी २०१८):

महिला अभ्यास केंद्र आणि सामाजिक विज्ञान विद्यालय SRTMUN यांनी संयुक्तपणे ०१ फेब्रुवारी २०१८ रोजी "अर्थशास्त्रातील स्त्रीवादी कल्पना" या विषयावर एक विशेष व्याख्यान आयोजित केले होते. प्रख्यात स्त्रीवादी आणि शिक्षणतज्ज्ञ प्रा. वंदना सोनाळकर, माजी महिला अभ्यासक आणि टाटा इन्स्टिट्यूट ऑफ सोशल सायन्सेस, मुंबई येथील प्रगत महिला अभ्यास केंद्राच्या माजी अध्यक्षा, विशेष व्याख्यानासाठी आल्या होत्या. त्यांनी सर्व प्रकारच्या विकास कामात समावेशकतेद्वारे महिलांचे सक्षमीकरण, शेती आणि सेवा क्षेत्रात महिलांचा सहभाग अशा अनेक मुद्द्यांवर प्रकाश टाकला. महिलांनी विविध सरकारी योजनांमध्ये त्यांचा सहभाग घ्यावा असे सुचवले ज्याचा त्यांच्यावर थेट परिणाम होईल. त्यांनी शिक्षण, नोकरी आणि आरोग्य क्षेत्रासारख्या विविध क्षेत्रात लिंगभेदांवरही प्रकाश टाकला आणि लिंगभाव समानतेवर काही उपायही सांगितले.

कार्यक्रम

परस्परसंवादी सत्रे:

१) महिला, लिंग आणि नैतिकता: केंद्राने महिला, लिंग आणि नैतिकता या विषयावर संवादात्मक सत्र आयोजित केले. औरंगाबाद येथील बाबासाहेब आंबेडकर विद्यापीठातील महिला अभ्यास केंद्राच्या संचालिका प्रा. वंदना सोनाळकर या सत्राच्या प्रमुख वक्त्या होत्या. मराठवाडा प्रदेशातील अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती, उच्च जाती आणि वर्गासह विविध स्तरातील लोकांमध्ये हा विषय समजून घेण्यावर लक्ष केंद्रित करण्यात आले.

२) दलित स्त्रीवाद: केंद्राने हैदराबाद विद्यापीठातील समाजशास्त्र विभागातील पुष्पेश कुमार यांना महिला अभ्यासातील प्रमाणपत्र अभ्यासक्रमाच्या विद्यार्थ्यांशी संवाद साधण्यासाठी आमंत्रित केले; महिला अभ्यासातील पदव्युत्तर पदविका पदविका; संशोधक आणि प्राध्यापक सदस्य. संवादात्मक सत्राची सुरुवात स्त्रीवादाच्या संक्षिप्त परिचयाने झाली. प्रस्तावनेनंतर सत्रात दलित स्त्रीवादावर चर्चा झाली. दलित महिला आणि उच्चवर्णीय महिलांमध्ये आर्थिक, सामाजिक आणि शैक्षणिक पातळीवर मोठी दरी आहे. जातीवर आधारित अत्याचारांबरोबरच त्यांना सतत हिंसाचाराचा धोका असतो; घरात त्यांना स्वतःच्या पुरुषांकडून होणारा शारीरिक हिंसाचार आणि इतर अत्याचार सहन करावे लागतात. या अत्याचारांना न जुमानता, दलित महिला देखील विशिष्ट भूमिका बजावतात आणि त्यांच्या कुटुंबाचे पालनपोषण करतात. गोपाल गुरु यांचा "दलित महिला वेगळ्या पद्धतीने बोलतात" हा लेख आणि शर्मिला रेगे यांचा 'दलित स्त्रीवादी दृष्टिकोन' यावरही चर्चा झाली. विद्यार्थी, संशोधक आणि प्राध्यापक सदस्यांनी चर्चेत सक्रिय सहभाग घेतला.

चित्रपटाचे प्रदर्शन:

१) “उंबरठा” (१९ मार्च २०१६): १९ मार्च २०१६ रोजी आंतरराष्ट्रीय महिला दिनानिमित्त महाराष्ट्रातील संस्थात्मक महिलांच्या जीवनावर लक्ष केंद्रित करणारा “उंबरठा” नावाचा मराठी चित्रपट प्रदर्शित करण्यात आला. या चित्रपटाचे प्रदर्शन करण्यापूर्वी या विद्यापीठाच्या भाषा आणि साहित्य शाळेतील प्राध्यापक डॉ. नीना गोगटे यांनी चित्रपटासंदर्भातील विविध मुद्द्यांवर भाष्य केले. उंबरठा १९८२ मध्ये प्रदर्शित झाला. त्याची निर्मिती डी.व्ही. राव यांनी केली होती आणि दिग्दर्शन डॉ. जब्बार पटेल यांनी केले होते. हा चित्रपट एका महिलेच्या घराबाहेर पडून समाजात बदल घडवून आणण्याच्या संघर्षाची कहाणी आहे. स्मिता पाटील यांनी या चित्रपटात मुख्य नायिकेची भूमिका साकारली होती ज्यासाठी त्यांना सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्रीचा मराठी राज्य चित्रपट पुरस्कार मिळाला होता. २९ व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कारांमध्ये या चित्रपटाला मराठीतील सर्वोत्कृष्ट चित्रपट म्हणून गौरवण्यात आले. शांता निसळ यांच्या “बेघर” (अनुवाद: बेघर) या मराठी कादंबरीवर हा चित्रपट आधारित आहे.

आंतरराष्ट्रीय महिला दिन:

१) आंतरराष्ट्रीय महिला दिनानिमित्त 'महिला सक्षमीकरण: मिथक किंवा वास्तव' आणि 'आदिवासी आणि महिलांमधील धार्मिक संस्कृती' या विषयावर अतिथी व्याख्यानमाला आयोजित (८ मार्च २०१७)

आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्यासाठी, एसआरटीएम विद्यापीठाच्या महिला अभ्यास केंद्राने ८ मार्च २०१७ रोजी अतिथी व्याख्यान आयोजित केले होते. केंद्राने नांदेड येथील सामाजिक कार्यकर्त्या राजश्री पाटील यांना प्रमुख पाहुण्या म्हणून आमंत्रित केले होते. या विद्यापीठाच्या माननीय कुलगुरू पंडित विद्यासागर यांनी या कार्यक्रमाचे उद्घाटन केले. राजश्री पाटील यांनी 'महिला सक्षमीकरण: मिथक किंवा वास्तव' या विषयावर भाषण दिले. गेल्या काही दशकांपासून भारतासह जगभरात महिला सक्षमीकरण हा विषय एक प्रमुख मुद्दा बनला आहे असे त्यांनी नमूद केले. संयुक्त राष्ट्रांच्या अनेक संस्थांनी त्यांच्या अहवालांमध्ये लिंग समस्येला सर्वोच्च प्राधान्य देण्यावर भर दिला आहे. पुरुष आणि महिलांमधील असमानता आणि महिलांवरील भेदभाव हे देखील जगभरातील जुने प्रश्न आहेत. केंद्राने एसआरटीएम विद्यापीठाचे सहाय्यक प्राध्यापक डॉ. व्ही.एस. अनमुलवाड यांना 'आदिवासी आणि महिलांमधील गोटुल संस्कृती' या विषयावर बोलण्यासाठी अतिथी व्याख्यान म्हणून आमंत्रित केले होते. गोटुल म्हणजे मातीच्या किंवा लाकडी भिंतींनी वेढलेली एक प्रशस्त आदिवासी झोपडी. छत्तीसगड आणि भारतातील मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र आणि आंध्र प्रदेशातील शेजारच्या भागात गोंड आणि मुरिया आदिवासी जीवनाचा हा एक अविभाज्य भाग आहे. हे तरुणांसाठी एक स्वतंत्र आणि स्वायत्त ठिकाण आहे. गोंड समाजातील सामाजिक आणि धार्मिक जीवनाचा केंद्रबिंदू म्हणजे गोटूल.

२) आंतरराष्ट्रीय महिला दिनानिमित्त कार्यक्रम (७, ८, ९ आणि १० मार्च २०१८)

आंतरराष्ट्रीय महिला दिनानिमित्त, महिला अभ्यास केंद्र, सामाजिक विज्ञान विद्यालय आणि भाषा आणि साहित्य विद्यालय यांनी संयुक्तपणे ८ मार्च २०१८ रोजी एक विशेष व्याख्यान आयोजित केले. नांदेड येथील प्रसिद्ध स्त्रीरोगतज्ज्ञ डॉ. वृषाली किन्हालकर यांनी 'महिला आणि आरोग्य' या विषयावर विशेष व्याख्यान दिले आणि गडचिरोली येथील आदिवासी कवयित्री आणि कार्यकर्त्या कुसुम आलम यांनी आदिवासी महिलांवर त्यांचे व्याख्यान दिले. याशिवाय, महिला अभ्यास केंद्र, एसआरटीएमयूने ७, ९ आणि १० मार्च २०१८ रोजी विविध कार्यक्रम आयोजित केले. ७/३/१८ रोजी स्कूल ऑफ मीडिया स्टडीज, या विद्यापीठाचे डॉ. राजेंद्र गोनारकर यांनी वेगवेगळ्या चित्रपट क्लिपिंग्ज दाखवून चित्रपट आणि महिलांवरील महिलांच्या समस्यांवर प्रकाश टाकला. ०९/३/१८ रोजी शिक्षणातील महिला: विविध दृष्टिकोन या विषयावर एक गोलमेज बैठक आयोजित करण्यात आली होती. एसआरटीएमयूच्या महिला कर्मचाऱ्यांना गोलमेज बैठकीसाठी आमंत्रित करण्यात आले होते. 10/3/18 रोजी डॉ.आदिनाथ इंगोले आणि मेधा गावलकर, सामाजिक कार्यकर्ते, पूर्णा यांनी अनेक वैज्ञानिक प्रयोग करून स्त्री: चामटकर आणि वैद्यन्यानिक ड्रस्टीकोने या विषयावर त्यांचे सादरीकरण केले. सहभागी त्यांच्या सादरीकरणाने पूर्णपणे तल्लीन झाले होते.

3)आंतरराष्ट्रीय महिला दिनानिमित्त (8 मार्च 2019) 'जागतिक महिला दिवस आणि स्त्री प्रार्थना' या विषयावर पाहुणे व्याख्यान:

आंतरराष्ट्रीय महिला दिन साजरा करण्यासाठी, एसआरटीएम विद्यापीठाच्या महिला अभ्यास केंद्राने ८ मार्च २०१९ रोजी अतिथी व्याख्यानाचे आयोजन केले होते. केंद्राने संगमनेर, नाशिक येथील अधिवक्ता आणि सामाजिक कार्यकर्त्या निशा शिउरकर यांना अतिथी वक्ते म्हणून आमंत्रित केले होते. या कार्यक्रमाचे अध्यक्ष विद्यापीठाचे माननीय कुलगुरू प्रा. उद्धव भोसले यांनी या कार्यक्रमाचे उद्घाटन केले. निशा शिउरकर यांनी “जागतिक महिला दिवस आणि स्त्री प्रश्न” या विषयावर सविस्तरपणे सांगितले. त्यांनी आपल्या व्याख्यानाची सुरुवात स्त्रीवादी चळवळीच्या इतिहासापासून केली आणि महिलांचे कायदेशीर हक्क, जाती आणि महिला अशा विविध मुद्द्यांवर चर्चा केली. त्यांनी भारतातील विभक्त महिलांच्या समस्यांवरही भाष्य केले. या कार्यक्रमासाठी विद्यापीठाचे कुलसचिव देखील उपस्थित होते. या कार्यक्रमात विविध विद्याशाखांमधील शिक्षक, शिक्षकेतर कर्मचारी आणि विद्यार्थी सहभागी होते. वक्त्यांना प्रेक्षकांकडून मोठ्या संख्येने प्रश्न विचारण्यात आले ज्यामुळे वरील मुद्द्यांवर दीर्घ चर्चा झाली.

प्रवेश सूचना २०१९-२०

एसआरटीएम विद्यापीठातील महिला अभ्यास केंद्र महिला अभ्यासात आंतरविद्याशाखीय प्रमाणपत्र अभ्यासक्रम चालवत आहे. प्रवेश घेऊ इच्छिणाऱ्या विद्यार्थ्यांनी कामाच्या वेळेत एसआरटीएमयूएनएड येथील सामाजिक विज्ञान शाळेतील डब्ल्यूएससी कार्यालयातून प्रवेश अर्ज घेऊ शकतात.

WSC कार्यालयात भरलेले अर्ज सादर करण्याची शेवटची तारीख ०५ ऑगस्ट २०१९ आहे.

पात्रता: सामाजिक विज्ञान, मानव्यविद्या, कायदा आणि नैसर्गिक विज्ञान यासह कोणत्याही शाखेतील पदवीधर आणि कोणत्याही तांत्रिक क्षेत्रात बॅचलर पदवी धारण केलेले उमेदवार.

अभ्यासक्रमाचा कालावधी: ४ ते १/२ महिने

अभ्यासक्रम शुल्क: अभ्यासक्रम शुल्क म्हणून पाचशे रुपये (५०० रुपये) आकारले जातात.

संपर्क:

डॉ. शालिनी उत्तमराव कदम,
संचालक,
महिला अभ्यास केंद्र,
सामाजिक शास्त्रे शाळा,
एसआरटीएम विद्यापीठ नांदेड-४३१६०६.
सेल: ८६९८९६३२२३
ईमेल.आयडी: [email protected] वर ईमेल करा

छायाचित्र दालन